.

Znakovi vaskrsenja sela

Novi impulsi u obnovi Prebilovaca

Na Tribini u Kulturnom i duhovnom centru ”Sveti kralj Milutin” izgradnja Prebilovačke kuće u ovom selu (koju planira podići Udruženje ”Jadovno”), kao i prijedlog Pavla Buluta da se formira Fond za obnovu svake kuće u naselju dobili su punu podršku. 

        U posljednje vrijeme, posebno nakon prošlogodišnjeg svještanja hrama Vaskrsenja Hristovog, sve je više znakova života u ovom srpskom naselju u kojem je u avgustu 1941. godine ubijeno preko 800 čeljadi a u potonjem ratu svaka od 118 kuća zapaljena a imovina prognanog naroda opljačkana.

            Od maja mjeseca do kraja septembra, prema riječima paroha čapljinskog jereja Marka Gojačića, hram Vaskrsenja Hristvog i selo Prebilovce posjetilo je 5500 gostiju iz Srbije, Crne Gore, Bosne i Hercegovine i Republike Srpske.

            Ljetos, zahvaljujući aktivnosti Srpskog nacionalnog društva ”Prebilovci” obnovljen je potporni zid ispred kulturnog i duhovnog centra, obnovljeno stepenište, čatrnja (betonska cisterna za vodu),  obezbjeđene dvije kapije na ulazu u prostrano dvorište. To je, samo na prvi pogled, skromna investicija. Uloženo je oko 10 000 KM a posebna vrijednost je u tome što je neophodna sredstva obezbjedio velik broj malih donatora i što se potvrdilo da je obnova ovog mučeničkog sela briga velikog broja ljudi u vaskolikom srpstvu.

            28. septembra građevinsko preduzeće ”Bišina” iz Mostara započelo je radove na obnovi tri kuće u selu; Jovana Lole Đurasovića, Dušana Dragićevića i Dušana Brnjašića. Investitor je Ministarstvo za raseljena lica Republike Srpske a radovi treba da budu završeni u naredna tri mjeseca.

            Dva dana kasnije u ovdašnjem Kulturnom i druhovnog centru ”Sveti kralj Milutin”  održana je Tribina na kojoj se razgovaralo o izgradnjiPrebilovačke kućekoju planira u ovom selu podići Udruženje ”Jadovno” iz Banja Luke.

Prije nego se publici, a bila je dosta brojna- gotovo svih 65 povratnika, obratio Dušan Bastašić predsjednik udruženja ”Jadovno” pročitano je pismo Pavla Buluta iz Beograda, savremenika događaja iz 1941. godine, kada su zloglasne ustaše NDH u Prebilovcima zvjerski ubile više od 800 čeljadi u jami Šurmanci i na još 48 mjesta u selu i njegovoj okolini. Pismo koje govori o obnovi svake kuće u Prebilovcima pročitao je predsjednik SND Prebilovci Milenko Jahura. Kada su u pitanju Prebilovci i njihova obnova, aktivnosti i zadaci, kako ih je vidjeo Pavle Bulut, razvrstani su u 14 kratkih poglavlja. Naglašavajući da su u proteklom vremenu učinjeni vrijedni koraci u obnovi spaljenih i porušenih Prebilovaca sredstvima države i donatora kao i ličnim sredstvima pojedinaca te kroz rad Mjesne zajednice, Srpskog nacionalnog društva Prebilovci (Beograd)  i SPC (Čapljinske parohije), Pavle Bulut se u pismu založio za formiranjeFonda za obnovu Prebilovaca. Mogući donatori sredstava bili bi, u prvom redu, Prebilovčani potomci žrtava koje su, od strane Svetog sinoda SPC proglašene svetiteljima ali i drugi donatori. Ukazano je i na potrebu odgovornijeg odnosa Federacije BiH, Republike Srbije i Srpske u obnovi Prebilovaca.Izdvajanjem sredstava u Fond za obnovu još uvijek čak 82 porušene kuće u jednom jednonacionalnom selu iz Neretvansko-mostarskog kantona Federacija, odnosno BiH bi u praksi potvrđivala koliko se napredovalo i koliko se napreduje na putu izgradnje tolerantnijih međunacionalnih odnosa koji afirmišu ovu zemlju na putu evropskih integracija. Međutim, prema izjavi koju je dao portalu Prebilovci-selo na internetu srpski član Predsjedništva BiH Mladen Ivanić, Prebilovci u kojima je obnovljeno svega 36 kuća danas su ”jedan od dokaza licemjerne politike iz FBiH. U tom entitetu svakodnevno, i institucionalno, ali i od federalnih političara, možete čuti insistiranje na multietničnosti, ali isključivo riječima, a skoro nikada u djelima”.Obrazovanje Fonda za koji se zalažejedan od dvojice danas živih Prebilovčana koji su dočekali 75-tu godišnjicu stradanja naroda i formiranje Odbora od 5 do 7 članova koji bi preuzeo brigu o koordinaciji poslova na obnovi sela- kako kuća ključnih za povratak tako i poljoprivrede i njegovih prirodnih resursa nije ništa drugo nego doprinos izgradnji i afirmaciji multietničke BiH.

Na kraju pisma Pavle Bulut sugeriše da ”zadatke u obnovi Prebilovaca, treba detaljno razraditi i usaglasiti na nivou Mjesne zajednice, Srpskog nacionalnog društva Prebilovci (Beograd) i Parohije SPC na čijem području se nalazi selo.” Tako usvojen program obnove Prebilovaca trebao bi imati dugoročni karakter ali i jasne godišnje planove.Kraj čitanja pisma Pavla Buluta dočekan je aplauzom prisutnih povratnika, što je najbolja potvrda šta povratnici misle o inicijativama koje je pokrenuo ovaj poznati i u narodu cjenjeni Prebilovčanin.

            Sa izuzetnom pažnjom propraćena je prezentacija projekta Udruženja ”Jadovno”. Predsjednik udruženja Dušan Bastašić, na početku, posvetio je pažnju razlozima formiranja udruženja i njegovom radu i ciljevima, da bi najviše vremena posvetio projektu Prebilovačke kuće. Otkupljena je jedna od urušenih kuća u selu, zemljište sa porušenim objektima danas je u vlasništvu Udruženja ”Jadovno”. Pripremljen je i idejni projekat obnove kuće kao i izgradnja pratećih objekata koji u osnovu treba da budu to što je zamišljeno Memorijalni centar.

            Naglašavajući da je u Udruženju ”Jadovno” već duže vremena prisutna ideja da se negdje na području nekadašnje NDH podigne jedan objekat koji bi svojim sadržajima doprinosio njegovanju kulture sjećanja na stradale Srbe u Drugom svjetskom ratu, Dušan Bastašić je istakao kako su Prebilovci od početka bili najpogodnije mjesto za takav jedan objekat. U saradnji sa SND Prebilovci pronašli smo kuću Milana Buluta, jedinog preživjelog člana iz dosta brojne familije. Stradali su Milanova supruga, dva sina, dvije kćerke i Milanova maćeha. Bila je srećna okolnost da su poslijeratni korisnici kuće imali još jednu kuću u Prebilovcima tako da ovo udruženje nije doprinjelo da se familija pokojnog Žarka Buluta nema gdje vratiti. Naprotiv, obnovom kuće njenog prvog vlasnika u Prebilovcima će biti obnovljen jedan objekat više.

Predsjednik Udruženja ”Jadovno”, potom je govorio o sadržajima koje bi Prebilovačka kuća trebala imati. Idejno rješenje polazi od obnove stare kuće kao i izgradnje još jednog objekta u njenoj blizini. U centralnom objektu, gdje će prilikom izgradnje biti poštovan njegov raniji izgled, nalaziće se etno prostorija i galerijski prostor za organizaciju izložbi, književnih večeri i promociju filmova. Pored centralnog objekta planirano je podizanje još jedne zgrade za smještaj gostiju koji bi boravili u Prebilovcima. Rječju, kako je naglasio Dušan Bastašić, Prebilovačka kuća, kad sve bude završeno, biće u prilici da organizuje različite sadržaje čija realizacija će biti istinski doprinos njegovanju kulture sjećanja na stradale Srbe u NDH.

            Učesnici u raspravi dali su punu podršku projektu Udruženja Jadovno. Govorili su Bojan Ekmečić, Mirjana Tripković, jerej Marko Gojačić, Miladin Ekmečić, Branko Ekmečić predsjednik Mjesne zajednice Prebilovci i autor ovog priloga na zavičajnom portalu.

Tekst:Aco Dragićević

Fotografije:Veljko Đinović

Publikovano 3. oktobra 2016. godine