Lidice i Prebilovci - zajedno protiv zaborava
Prag (Češka), Prebilovci (Hercegovina) - U Lidicama selu kod Praga (Češka) u petak 12. juna potpisan je Memorandum o saradnji te češke opštine i sela Prebilovaca, kod Čapljine - dva mjesta čiji su stanovnici surovo stradali u Drugom svjetskom ratu. U Lidicama pogrom njemačkih nacista nije preživjelo 63 odsto od 320 stanivnika dok su u Prebilovcima od oko 1000 mješana ustaše NDH, na skoro 50 različitih mjesta a najviše u jami Golubinki kod Šurmanaca, svirepo likvidirale više od 800 čeljadi.
Nakon potpisivanja Memoranduma o saradnji češkog sela Lidice i Prebilovaca u Hercegovini. Veronika Kelereova, predsjednica opštine Lidice i Branko Ekmečić, predsjednik Savjeta Mjesne zajednice Prebilovci. Snimio: Radoje Elez
Sedam decenija kasnije potomci nedužnih žrtava, njegujući kulturu sjećanja Memorandumom su se obavezali da uspostave saradnju koja treba da doprinese čuvanju uspomene na ratne događaje čime bi se ojačalo poznavanje savremene istorije i njenih mračnih strana prvenstveno među mladom generacijom – jer samo tako, stoji u Memorandumu – možemo da pomognemo u sprečavanju ponavljanja sličnih događaja u budućnosti.
Memorandum, koji su potpisali predsjednica opštine Lidice Veronika Kelereova, predstavnik sela Prebilovci Branko Ekmečić, Veso Đorem ispred Društva Luka Praha, utvrđena su četiri osnovna pravca saradnje; vaspitno-obrazovno djelovanje na omladinu , istraživački rad, komemorativno okupljanje i uzajamna posjeta stanovnika dva udaljena mjesta koja je povezala njihova tragedija u Drugom svjetskom ratu.
Spomenik žrtvama sela Lidice (Češka) koje su njemački nacisti pokušali zbrisati sa lica zemlje
Lidice su teško postradale poslije ubistva Hitlerovog protektora Češke Rajnharda Hajdriha. Atentat je izvršen 27. maja 1942, a Hajdrih je umro od zadobijenih rana 4. juna iste godine. Poslije sumnje za vezu sela sa atentatorima, koja nije potvrđena, Nijemci su odlučili da nad Lidicama izvrše stravičnu odmazdu. Njeno izvršenje započelo je već 10. juna kada je cjelokupno stanovništvo sela uhapšeno, da bi muškarci zatim bili odvojeni od žena i dece. Toga i narednih dana strijeljano je, bez ikakve krivice, 199 Lidičana, 192 muškarca i sedam žena. Poslije tri dana od hapšenja Nijemci su odvojili majke od djece. Žene su odvedene u logor u Ravensbriku, a djeca, pretežno, u logor u Helmnu u Poljskoj. Tu su poubijana u kamionima-dušegupkama. Dio dece je predat njemačkim porodicama na usvajanje. Smrtno je stradalo 98 lidičke djece. Poslije rata pronađeno je i vraćeno majkama ili drugim srodnicima 18-oro djece iz sela. Selo je spaljeno i eksplozivom sravnjeno sa zemljom i tako potpuno uništeno 1. jula 1942. godine.
Hram posvećen Hristovom Vaskrsenju koji je, istovremeno, dostojan spomenik žrtama ustaškog zločina iz doline Neretve, stradalih u Drugom svjetskom ratu.
Prebilovci su simbol stradanja i mučeništva. U Prebilovcima su tokom Drugog svjetskog rata potpuno uništeno 58 familija, 36 ognjišta je ugašeno. Ratne strahote koje su selu donijele ustaše NDH od oko hiljadu stanovnika preživjelo je 174 čeljadi.
U ratu koji je harao Bosnom i Hercegovinom, devedesetih godina minulog vijeka narod u Prebilovcima nije stradao ali je selo opljačkano, crkva uništena i sravnjena sa zemljom. Centralno naselje i dva zaseoka, Kuline i Grlić su zapaljeni a 174 stanovnika protjerana.
Najveći broj stanovnika Prebilovaca i danas, uglavnom, živi u izbjegloštvu. U selu je obnovljeno iz sredstava raznih donacija i u vlastitoj režiji tridesetak kuća. Prema posljednjem popisu tu živi 60 stanovnika. Na ulazu u selo, u završnoj fazi izgradnje, nalazi se hram Hritovog Vaskrsenja koji je spomen hram nedužnim žrtvama koje je Sveti Sinod SPC kanonizovao i koje se proslavljaju u avgustu mjesecu.
Prebilovci danas imaju sve pretpostavke da se život ponovo vrati u selo.
Pripremio: Aco Dragićević
----------
Publikovano 14. juna 2015. Godine
