Kultura sjećanja i pamćenja
Akademik Milorad Ekmečić u rodnim Prebilovcima 1990: ”Pamćenje je kaštiga od koje se nikakav zločin ne može sakriti”
Proslavljajući svete prebilovačke i svehegcegovačke mučenike u kulturnom i duhovnom centru ”Sveti kralj Milutin” 5. avgusta 2024. godine u 20 časova otvorena je stalna postavka izložbe o biblijskom stradanju Srba - stanovnika Prebilovaca i Donje Hercegovine na početku Drugog svjetskog rata. Izložba je temelj na kojem Prebilovci počinju izrastati u Memorijalni centar u kojem dominira hram Vaskrsenja Hristovog na čijim su zidovima u dva nivoa ispisana hiljade imena nevino umorenih među kojima je samo iz Prebilovaca, po imenu i prezimenu 284. djece. Prema onome što su govornici istakli na otvaranju izložbe, očekivati je da Prebilovci izrastu u Memorijalni centar o čijem će razvoju, uz mještane povratnike, brinuti nacionalne organizacije Srba i Republika Srbija i Republika Srpska.
Centralna svečanost bila je Sveta arhijerejska litugrija kojoj je načalstvovao viskopreosvećeni mitрopolit Crnogorsko Primorski Joanikije, a sasluživalo više mitopolita, episkopa i sveštenika iz mitropolija i episkopija SPC.
|
Iz foto-dokumentacije zavičajnog portala Prebilovci-selo na internetu za izložbu je korišteno 19 fotografija nastalih prije Drugog svjetskog rata. Svojim značajem izdvaja se predratna fotografija djevojaka nakon domaćinskog tečaja iz 1939. godine. Ova istorijska fotografija nekadašnje mladosti Prebilovaca ilustruje početak ovog teksta. Tu su i svatovi Mileve i Bogdana Medan. Organizatori izložbe koristili su i 28 fotografija snimljenih poslije Drugog svjetskog rata. Među tim fotografijama izdvaja se set fotografija etnologa Astride Bugarski iz Sarajeva snimljenih u Prebilovcima osamdesetih godina minulog vijeka. Inače na fotografijama prije Drugog svjetskog rata nalazi se 107 Prebilovki i Prebilovčana od kojih je, nažalost, samo devetero preživjelo ratnu golgotu. Fotografiju djevojaka iz 1939. godine sačuvao je Mladen Ekmečić (1925-2013) dok je fotografiju svatova Mileve i Bogdana Medana sačuvao Milan Medan (1921-1991) koji je imao ulogu đevera na Milevinoj i Bogdanovoj svadbi. |
Ove 2024. godine, proslavljanje svetih prebilovačkih i svehercegovačkih mučenika, započelo je 4. avgusta Svetom liturgijom u hramu Vaskrsenja Hristovog. Načelstvovao je iguman manastira Podmaine Rafaelo (Boljević). Otac Rafaelo, u večernjim časovima u hramovnom amfiteatru, ispunjnom do posljednjeg mjesta, održao je i predavanje koje je posvetio ljudskom pamćenju, snaženju duhovnog života i kulture sjećanja.
-----------------------------------------
Vulin o izjavi ministra vanjskih poslova BiH Elmedina Konakovića
„Osećaji se veliki, važni i moćni. Nije dobra poruka za jednu državu da se pokazuje samo u nekim zabranama. Šta je problem doći u Prebilovce, ali neću da se danas tim bavim. Poštujem BiH i volim Republiku Srpsku i nisam prekršio niti jedan zakon. Ima jedna ružnija i gora stvar. Konaković je rekao da sam ja htio da dođem na tamo neko obilježavanje. Tamo neko obilježavanje je 600 zaklanih žena i dece. Tamo neko obilježavanje je jedno od najsvetijih mesta za srpski narod“.
Podpredsjednik Vlade Republike Srbije Aleksandar Vulin, u Prebilovcima 6. agusta nakon Svete arhijerejske liturgije. Za Topportal.info izjavio je da je došao sa automobilom, bez pratnje i obezbjeđenja, među svoje ljude i svoj narod
-----------------------------------
Dan kasnije, u kulturnom i duhovnom centru ”Sveti kralj Milutin”, otvorena je izložba Muzeja žrtava genocida iz Beograda pod nazivom ”Prebilovci 1941". Na otvoranju izložbe u 20 čagova govorili su mitropolit Zahumsko hercegovački Dimitrije, vršilac dužnoati direktora Muzeja žrtava genocida Bojan Arbutina, ministar informisanja i telekomunikacija u Vladi Republike Srbije Dejan Ristić, izaslanik predsjednika Republike Srbije Adam Šukalo i predsjednik Republike Srpske Milorad Dodig koji je otvorio izložbu. Moderator je bila Branka Ekmečić Pecelj iz Prebilovaca koja se vratila u Prebilovce iz izbjeglištva kao četverogodišnja djevojčica, kasnije odlična učenica osnovne i srednje škole u Čapljini i najbolji student u Federaciji BiH na ekonomskom fakultetu univerziteta ”Džemal Bijedić” iz Mostara za 2021. godinu.
 Dejan Ristić Ministar informisanja i telekomunikacija u vladi Republike Srbije |
Zalaganjem ministra Dejana Ristića, na njegovom ranijem položaju direktora Muzeja žrtava genocida, pokrenut i realizovan projekat stalne postavke izložbe Muzeja u Prebilovcima, prve izvan Republike Srbije. Prema onome što su govornici istakli na otvaranju izložbe, očekivati je da Prebilovci izrastu u Memorijalni centar o čijem će razvoju, uz mještane povratnike, brinuti srpske nacionalne institucije i vlade Republike Srbije i Republike Srpske. Očekivati ja da selo dobije smještajne kapacitete, dok će prema planovima Pravoslavne crkve selo postati manastir Prebilovci.
Autori stalne postavke su istoričari Jasmina Tutunović Trifunov, Bojan Arutina i programski direktor Muzeja žrtava genocida Nikola Radosavljević. Svojim radom autori su, zapravo, obogatili postojeću mobilnu izložbu udruženja ”Jadovno 1941.” iz Banja Luke i SND ”Prebilovci” iz Beograda koja postoji još od 2014. godine a čiji autori su bili Predrag Lozo i Dragoslav Ilić iz Republičkog centra za istraživanje rata i ratnih zločina iz Banja Luke. Naime, od 17. do 23 novembra 2014. godine, prvi put nakon Drugog svjetskog rata, Tribna mladih Kulturnog centra iz Novog Sada organizovala je u tom gradu izložbu fotografija i istorijskih dokumenti vezanih za Prebilovce. Od tada izložbu o Prebilovcima koja je, u međuvremenu, postavljena u kulturnom i duhovnom centru ”Sveti kralj Milutin”, 6. avgusta 2015. godine vidjeli su, pored Novosađana, stanovnici Beograda, Bačke Palanke, Čačka, Višegrada, Foče, Gajdobre, Trebinja, Banja Luke i Berkovića. Prikazana je i u inostrantvu; London i Oslo.
 Reprint izdanja stolice koju je prije Drugog svjetskog rata koristila učiteljica Stana Arnaut |
Na izložbi koja je zajedničko djelo više autora predstavljeni su brojni eksponati, audio-vizuelni materijal, fotografije i dokumenti. Među izloženim eksponatima koji svjedoče o tragičnoj sudbini Srba iz Prebilovaca koju su doživjeli od Ilindana do Velike Gospojine 1941. godine, nalazi se i stolica koju je čuvao pola vijeka i sačuvao Dušan Nadaždin (1909-2005) a koristila u školskoj učionici učiteljica Stana Arnaut. Izložbu prati srpsko-engleski, katalog pod nazivom "Prebilovci 1941" kako je naziv izložba koja će značajno doprinjeti da se sve brojniji posjetioci Prebilovcima i hramu Vaskrsenja Hritovog upoznaju sa istorijom Prebilovaca.
Liturgijsko proslavljanje prebilovačkih i donjehercegovačkih svetitelja održano je na sam praznik 6. avgusta u hramu Vaskrsenja Hristovog uz učešće velikog broja vjerujućih Srba.
 Svetu arhijerejsku liturgiju služio je Hrizostom visokopreosvećeni mitropolit Dabrobosanski a sasluživalo je više mitropolita, vladika i sveštenika |
Svetu arhijerejsku liturgiju služio je visokopreosvećeni mitropolit Crnogorsko Primorski Jaonikije, dok su sasluživali visiokopreosvećeni mitropoliti, Dizeldorfski i sve Njemačke Grigorije, Mihalovsko-košicki Georgije i Zahumsko-hercegovački Dimitrije, preosvećene vladike Buenosaireski i južno-centralno američki Kirilo, Budimljasnko-nikšićki Metodije i desetine sveštenika Zahumsko-hercegovače i drugih mitropolija i episkopija.
Nastavljena je tradicija da avgustivskom saborovanju kumuju prebilovačka bratstva. Ove godine, nakon Dragićevića, Nadaždina, Ždrakanovića, Ekmečiića i Buluta, trpezu ljubavi u porti hrama pripremilo je bratstvo Brnjašić.
Aco Dragićević
|
Na fotografiji iz 2014. godine nalaze se (s lijeva na desno) zamjenik predsjednika Skupštine grada Novog Sada, Miroslav Ilić, Dušan Bastašić, predsjednik udruženja Jadovno, Milenko Jahura, predsjednik SND Prebilovci te autori izložbe Predrag Lozo i Dragoslav Ilić. Fotografija je snimljena u Novom Sadu 2014. godine |
Sa jedne od brojnih izložbi o stradanju stanovnika iz Prebilovaca. Uvijek je primjetno interesovanje publike za događaje koji su vezani za Prebilovce |
Publikovano 6. avgusta 2024. godine u 22:30 časova
Autor Fotografija: Vlado Ružić i Dražen Žigić
