(Prebi)lovačke priče
RIBIĆKE I OSTALE NELjUDSKE TAJNE
Da je stradao neki drugi narod i da se sve zbilo u ma kojem drugom mestu u Evropi, a ne u Prebilovcima iz hercegovačke zabiti, nema sumnje da bi svi svetski, okolni i domaći mediji naširoko i nadugačko to opevali i da bi se ceo slučaj odmah našao u žiži pažnje onolikih, tobože nepristrasnih, nevladininih organizacija koji bi ga isterale do Saveta Evrope i Ujedinjenih nacija. Narovano, svi bi osudili ponovljeni nepojamni civilizacijski zločin ali, pošto je reč o Srbima, svi ćute kao ribe
Piše: Mitar Spužević
Kad od letnje jare, iz užarenog, ionako nemarnom sečom surovo ogoljenog i ustršenim ka većnoj gorućoj nebeskoj zublji kamenima pritisnutog, a bezvodnog hercegovačkog krajolika, iznenadno izroni modroplavo bistro jezero pred očima kao da vam se ukaže neverovatnan prizor neočekivanog (k)raja.
Čudo neviđeno na sprženoj zemlji...
Sastavljeno od šest manjih: Svitavskog, Deranskog, Jelimskog, Drijenovskog, Orahovog i onog najbližeg, koje meštani jednostavno nazivaju Škrka – a rečicom Krupom ukrug povezano sa vodotokom Neretve - ono se proteže na bezmalo 6.000 hektara nudeći u svojem priobalju, obilno obraslom ševarom, udivljalom makijom i neprolazno spletenom dračom, sigurno stanište bar za 350 vrsta ptica-selica, vodozemaca, ribljeg i ostalog, mada sve ređeg, životinjskog roda.
Zbog toga je Hutovo blato još 1954. proglašeno ornito-faunističkim rezervatom, 1971. uključeno je u registar prirodnih područja od međunarodnog značaja, a 1980. postalo je zaštićena zona mediteranskih močvara.
I baš na ovako bogomdanom mestu minulih nekoliko dana održan je 27. svetski kup za klupsko prvenstvo u ribolovu - između ostalog s ciljem jačanja turističke ponude - priređen u neposrednoj organizaciji kantonalnih vlasti i neretvljanske županije, kao i čapljinske ribićke udruge.
LOV U LIPANjSKOM OBZORU
Usrdne napore domaćina i izdašno odrešenu kesu kako bi vaskoliki svet zadivili besprekornom organizacijom potkopalo je porazno saznanje da su se u okolnim mestima Gnjilištima, Svitavi, Drijenu, Sjekosama, Košćeli, pa i Klepcima i Lozici, nedeljama pre - ne zbog velikog Petrovdanskog posta - naveliko čašćavali ribom i čak je budzašto prodavali na pijaci u Čapljini, a "kapitalce" po namnoženim restoranima duž magistralnog puta od Mostara ka moru, jer su ribokradice prosekle zaštitne mreže na ograđenim takmičarskim poligonima i tako se, sasvim nesportski, domogli bogatog i unosnog ulova.
Uoči samog početka Kupa ovaj deo morao je iznova biti poribljen, a nad tonama novopristiglih linjaka, klenova, keljavaca, jegulja, podustva i zlaćanih šarana danonoćno su, na "mrtvoj" straži, bdeli naoružani čuvari.
Ali, za ovu rabotu ovaj put nije bilo moguće optužiti šačicu ovde jedva preostalih živućih Srba...
Slučajno ili ne, glavni takmičarski dani pali su tokom proslave 15-te obljetnice "Lipanske zore hrvatske Hercegovine" i poslednjeg poratnog izgona više od 50.000 pripadnika nepoželjnog naroda iz doline Neretve.
- Zbog službene pratnje nemoguće je bilo da skrenemo sa zadate marš-rute do Karaotoka na desnoj obali Hutovskog jezera – saznajemo u kruševačkom Klubu sportskih ribolovaca "Čigra" čija je osmočlana ekipa, kao lanjski pobednik, predstavljala Srbiju na ovom prestižnom takmičenju.
Oni su, pred sam polazak, bili zamoljeni od Milenka Jahure, sekretara Srpskog nacionalnog društva "Prebilovci", da tom prilikom obiđu i obližnje selo Prebilovce stislo se, u bespoštednoj stalnoj muci i ogromnom poluvekovnom jadu, ispod brda Bjela Vlaka i Grabak koji se odmah tu, sa druge strane, nadnose sa suprotne strane "blata".
Nisu ni mogli znati gde se nalazi negdašnje najveće srpsko naselje, jer je, čim su iza mosta na Bregavi, gde su posle nepunih desetak kilometara sišli sa regionalnog puta Čapljina – Mostar, kraj novoizgrađenog klepačkog naselja Tomasovac (nazvanog imenom ovdašnjeg katoličkog fratra i osvedočenog krvnika Ilije Tomasa) tabla sa "prekrštenim" nazivom u PRIBILOVCI netragom nestala, a kad su se zaputili uz padine Kravarice na raskršću ih je dočekala postavljena patrola saobraćajne policije koja je učesnike i druge namernike nepogrešivo odvajala i usmeravala dole ka željenom odredištu.
IZ PRAŠUME U PUSTINjU
Naravno, nisu primetili da je zbog uzvisina nasutog i novoasfaltiranog puta žiteljima praktično onemogućen prilaz njivama u uskom, ali štedrom hraniteljskom kraškom polju, niti su posebnu pažnju pridavali jedinoj usput vidljivoj ruševini na samoj okuci pred Škrkom.
No, da su se samo, makar i neožedneli, koju desetinu metara dalje, na ukrštanju izlokanog zemljanog seoskog puta, iskrali i skrenuli u zaselak Kuline ugledali bi neuklonjene zastrašujuće posledice minulog rata i opustela zgrašta kuća u koje se, ni tu ni u celom ovom kraju, ni posle deceniju i po izgnanstva nisu vratili njihovi domaćini.
Predani cilju zbog kojeg su došli ubrzo su se oglušili o učinjenu molbu, a potom poneti vicešampionskim slavljem sasvim su zaboravili na Prebilovce.
A iznad, samo koju stotinu metara odatle, kraj razvalina pravoslavnog groblja sa obaljenim i prostreljenim spomenicima, naišli bi u gotovo opustelom selu na sveže iskopine crkve Sabora srpskih svetitelja podignute nad zajedničkim odrom iz hercegovačkih jama izvađenih i tu pohranjenih zemnih ostataka više od 4.000 mučki i zverski pobijenih Srba u avgustovskom pogromu ustaša 1941.
Hram sa kriptom u kojoj su u mermernom sarkofagu položene mošti prebilovačkih (novo)mučenika osveštao je, na pedesetogodišnjicu 4. avgusta 1991, sam patrijarh Pavle u prisustvu potonjeg državnog predsednika Dobrice Ćosića i ostalih najviših zvaničnika Jugoslavije koja je, novim bagatelisanjem nekažnjenog genocida, umirala u samrtnom ropcu, pucajući i krvavo se parajući po svim šavovima.
Svetinju su, krajem juna 1992, u operaciji "Čagalj", postavivši avionske "krmače", protivtenkovske mine i ogromnu količinu raznovrnog eksploziva, razorile postrojbe hrvatske regularne vojske pod zapovedništvom generala Janka Bobetka, a pripadnici HOS-a i HVO, kao divlji psi rata razvlačili su kosti i na njenim razvalinama načinili đubrište i mrcilište.
Očevici su pronosili grozomorne priče da su se, nakon pada Prebilovaca 7. juna 1992, sve do Dalmacije viđali hrvatski vojnike kako za opasačima nose zadenute dečje lobanje, da su radnici splitskog Konstruktora i Betona iz Metkovića, skrivajući skrnaveće nedelo, zatrpali do ispod zemlje sravnjenu crkvu, a neznano kud odneli i pobacali kosti dvaput ubijenih nesrećnika,
Kao i da bi se tu mogla nalaziti i grobišta nestalih za kojima se još uvek bezuspešno traga...
KOSTI U GRLU
- U dosad rašćišćenom crkvištu nađeno je manje od dva odsto kostiju iz 82 sanduka koji su pohranjeni u kriptu – kaže Pavle Bulut, predsednik SND Prebilovci i jedan od retkih koji je pretekao u ozverenom krvavom piru ustaških koljača kada je pobijeno 820 Prebilovčana, od kojih je bar 500 žena i dece živo pobacano u jamu u Šurmancima, podno koje su sedamdesetih, baš usred gibanja "Hrvatskog proljeća", čobanice ugledale Gospu iz Međugorja.
Od siline detonacije, koja se okolišem prolomila snagom omanjeg zemljotresa, mnoge kosti smrvljene su u prah i pepeo, a tek pokoji delovi skeleta nađeni su utisnuti i prosto zalepljeni za betonski zid glavne apside.
Ipak, to uliva kakvu-takvu, makar i krhku nadu srodnicima nevinih žrtava ustaškog terora da će, pošto su pola veka za Brozove vladavine trunule zacementirane u jamama da ne bi urušile temelje bratstva-jedinstva, u središnjem još neotkopanom delu pronaći ostatke svojih najmilijih i ponovo ih, nakon 15 godina, dostojno sahraniti.
- Odelenje za ratne zločine Tužilaštva BiH je sve do sada zanemarivalo ovaj slučaj i uprkos uredno podnete optužnice zbog etničkog čišćenja sa genocidnim namerama uperene protiv Srba ubijenih i prognanih u periodu 1992-1995, 31. maja izdalo naredbu za obustavljanje radova – posvedočio je Rade Bulut, jedan od retkih potomaka iz nekada mnogoljudnog bratstva od kojih je gotovo 150 skončalo u Šurmanačkoj jami ili poklano u Morinom otoku, prisutan od prvog dana otkopavanju crkve koje je započeto uz punu saglasnost i blagoslov Preosvećenog Episkopa Zahumsko-hercegovačkog i primorskog g. Grigorija pod nadzorom Zavoda za zaštitu spomenika Republike Srpske iz Banja Luke, a kojeg su, zajedno sa sveštenikom Borisom Čolovićem i arheologom Aleksandrom Ratkovićem, službenici Sigurnosne agencije za istrage i potragu priveli na informativni razgovor u mostarsku centralu i, u pokušaju da ih zastraše, zapretili im krivičnim progonom.
No, uvidevši da im nikako ne mogu nauditi Tužilaštvo je, umesto da pošalje uviđajne i istražne ekipe, kao i da obezbedi mesto zločina, nastavilo da daljim otezanjem ignoriše ovaj optužni predmet, a lokalne vlasti su morale preduzeti dodatne mere opreza da bi ceo slučaj sklonile pred očima nedaleko okupljene (svetske) javnosti.
- Onaj rat, od preko 1.000 žitelja preživelo je samo 172 Prebilovčana iz nešto više od 120 porodica od kojih su 52 gotovo sasvim, a 32 zauvek nestale iskorenjene ustaškom kamom, a danas, posle poslednjeg ratnog sukoba, u potpuno spaljenom selu živi tek 58 povratnika u, za sve ovo vreme, 19 obnovljenih kuća – ukazuje Milenko Jahura s mnogo opravdanja poredeći po broju žrtava mučeništvo Prebilovaca sa češkim Lidicama i kragujevačkim Šumaricama, ali koji su, za razliku od njih, postali prepoznatljivi simboli stradalništva.
Zato se i on svojski zalaže da se sav ovaj kraj proglasi za ekološko, kulturno-istorijsko i memorijalno dobro i, bar na taj način, spreči ne samo dalje preotimanje nezaštićene imovine sela, nego i ubrza obnova.
Nastavi li se, upozoravaju u SND Prebilovci, uporno sa zataškavanjem zločina i izgona Srba iz doline Neretve, pre svega onog što se tako drastično u svom ponavljanju događa u Prebilovcima, kako od strane vlasti, svekolike demokratske i istinoljubive javnosti, tako i svih medija - nažalost i u BiH i u Republici Srpskoj, ali i Srbiji – nametnuta lažna slika o "mrskom agresoru" i genocidnom narodu ostaće zauvek ukorenjena i prećutnim pravdanjem ohrabriti one koji stoje iza starih i novopočinjenih nedela da istraju i do kraja, rešavajući "srpsko pitanje", sprovedu povampireni plan tako što će trećinu pokatoličiti, drugu trećinu bespovratno proterati preko Drine, a ostale za svagda uništiti.
U PREBILOVCIMA NIŠTA NOVO –
Ribolovačko prvenstvo, "Lipanjska zora" i otvaranje novog (zaobilaznog) puta posred parka prirode - pored već postojećeg kroz hrvatsko selo Gnjilišta - iskorišćeno je da se uklanjanjem oznaka još jednom Prebilovci zatru.
Posle pokolja 6. avgusta 1941. u kuće Prebilovčana ustaše su naselile hrvatski i muslimanski živalj, a naselje preimenovali u Novo Selo. Sve do sredine 80-tih ka njemu, kao poprištu strašnog zločina, nije ukazivao nikakav putokaz da bi lane osvanuo natpis PRIBILOVCI što je samo za neupućene bila nehotična omaška.
Naime, u nekanju svega srpskog tamošnji domoljubivi arheolozi i dični povjesničari trenutne zbilje upinju se iz petinjih žila da postojanje vekovnog srpskog prisustva vežu za imena srednjovekovnih humskih velikaša Ivana i Stjepana Pribilovića koje su proglasili za Hrvate, baš kao i samog bosanskog kralja Tvrtka (krunisanog u Mileševi), a pogotovo hercega Šćepana Kosaču ("stefana" po vizantijskoj tituli srpskih vladara) kojeg su pokrstili u Stjepana prečutkujući pun naziv njegovog znamenja - Hercega od Svetoga Save!
U SVEZI SA BEZVEZNIM
Poštovani, u svezi Vaše zamolbe upućene Tužiteljstvu BiH, elektronskim putem dana 30.05.2007, u 21.48 sati, radi predlaganja žurnih istražnih radnji i osiguranja dokaza, a u svezi započetih iskopavanja na lokalitetu spomen crkve u Prebilovcima, izvješćujemo Vas da je Tužiteljstvo BiH na temelju svojih zakonskih ovlasti, a imajući u vidu činjenicu da se predmetno iskopavanje (ekshumacija) vrši bez naredbe nadležnog suda, obustavilo radove na iskopavanju i djelatnicima Državne agencije za istrage i zaštitu BiH izdalo naredbu radi poduzimanja potrebitih radnji u cilju utvrđivanja okolnosti pod kojima je došlo do otpočinjanja ekshumacije bez naredbe nadležnog suda, obzirom da iskopavanje posmrtnih ostataka bez naredbe suda predstavlja kazneno djelo regulirano odredbom članka 379. KZ F BiH. Potrebito je da se sa zahtjevom za poduzimanje ekshumacije na predmetnom lokalitetu obratite Kantonalnom/Županijskom tužiteljstvu HNŽ Mostar koje je ovlašteno da nakon razmatranja Vašeg zahtjeva zatraži od Kantonalnog /Županijskog suda Mostar izdavanje Naredbe za ekshumaciju.
Ujedno Vas izvješćujemo da Tužiteljstvo Bosne i Hercegovine sprovodi više istraga zbog postojanja osnova sumnje da su nad pripadnicima Srpskog naroda tijekom 1992, na teritoriju Hercegovine, počinjeni ratni zločini – stoji u pismu kojim se kantonalni tužilac Nijad Mehmedbašić zapravo oglasio nenadležnim, ali je i opasno pripretio "izvođačima radova".
________
TABLOID (Beograd) - list protiv mafije;
godina IV, broj 132 od 12. juna 2007, godine, strana 30-31
http://www.tabloid.co.yu;
Izdavač: DIN SLOBODNA ŠTAMPA d.o.o. Beograd,
Izlazi svakog drugog četvrtka (dvonedjeljnik); tiraž, 21.000,
Na www.prebilovci.net od avgusta 2007. godine
